ارتباطی بین کووید-19 و سرطان وجود دارد؟
ارتباط سرطان و بیماری کووید-19
عفونت تنفسی ناشی از ویروس کرونا (SARS-CoV-2) که مدتی است به یک همه‌گیری جهانی مبدل شده و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای از جمله سرطان را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد. به جهت اهمیت آگاهی از فرآیند‌های ملکولی درگیر و همچنین یافتن درمان‌های دارویی موثر برای بیماران مبتلا به بدخیمی‌های سلوی در برابر این ویروس؛ مطالعات متعددی در رابطه با ارتباط کووید-19 و سرطان، چرایی افزایش شدت علائم کووید-19 در این دسته ار بیماران، پاسخ ایمنی بدن این بیماران در برابر کووید-19 و احتمال سرطان‌زایی این ویروس در انسان انجام گرفته است. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
ویروس کرونا (SARS-COV-2)
از اواخر سال 2019 بشر با پاندمی ویروس کرونا به عنوان یک بحران بهداشت جهانی مواجه شد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، در 14 ژوئن 2021، تعداد موارد تایید شده ابتلا به کووید-19در سراسر جهان از 175 میلیون نفر فراتر رفته و تعداد مرگ و میر جهانی بیش از 3.7 میلیون نفر است.
ویروس SARS-CoV-2 دارای یک RNA تک رشته بوده و ویریون کرونا، کروی شکل است و سطح آن دارای برآمدگیهای تاج مانند می‌باشد. این ویروس اغلب در اثر تماس مستقیم با قطرات تنفسی فرد بیمار منتقل شده و همچنین دوره کمون آن در حدود 5-4 روز است.
عفونت با ویروس SARS-CoV-2 عمدتاً با تب، سرفه خشک، خستگی، بی حسی و بی اشتهایی همراه است. با گذشت زمان برخی از بیماران دچار تنگی نفس، درد مفاصل، اسهال یا سر درد می‌شوند. سی تی اسکن قفسه سینه بیمار کووید-19 در شرایط حاد بیماری علائم پنومونی را همراه با عوارض دیگر مانند آسیب حاد قلبی، سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) و عفونت های ثانویه نشان می‌دهد. مجاری تنفسی یک بیمار کووید-19 به حدی آسیب می‌بیند که واکنش های التهابی تهاجمی بدن را به سمت خود جلب می‌کند. پس از آن سیستم ایمنی باعث افزایش تولید سایتوکاین ها (ایجاد طوفان سایتوکاین) و سپسیس می‌شود. این واکنش فوق التهابی باعث آسیب جدی به اندام‌ها و ایجاد نارسایی در اعضاء بدن می‌شود. شدت این بیماری با افزایش سن و سابقه بیماری‌هایی از جمله سرطان افزایش می‌یابد. بر اساس مطالعات بالینی صورت گرفته بیماران سرطانی به شدت مستعد ابتلا به نوع شدید این بیماری ویروسی هستند.
آیا ابتلا به سرطان با شدت بیماری و مرگ میر کووید-19 مرتبط است؟
طبق گزارشات موجود بیماران مبتلا به سرطان، به شدت مستعد علائم شدید بیماری ناشی از کرونا هستند. در ادامه به توضیح برخی از مطالعات بالینی نشان دهنده ارتباط شدت علائم کووید-19 با سرطان، می‌پردازیم.
- به تازگی، مطالعه ای روی 536 بیمار مبتلا به کووید-19 بدون سابقه ابتلا به سرطان و 105 بیمار مبتلا به این ویروس و سرطان انجام شده است. افراد شرکت کننده در این تحقیق هم سن بوده اند. بر اساس مشاهدات این تحقیق بیماران دراری سرطان تمام علائم شدید COVID-19 را نشان می‌دهند. این علائم عمدتاً در بیمارانی که از سرطان های خون، ریه و سرطان های با گرید بالا رنج می برند، مشاهده شد. همچنین، بیماران مبتلا به سرطان متاستاتیک مبتلا به COVID-19 خطر مرگ بیشتری داشتند.
- دسای و همکاران نشان دادند که 2 درصد از بیماران کووید -19، به سرطان نیز مبتلا هستند. به علاوه بیماران مبتلا به سرطان که تحت عمل جراحی قرار گرفته یا شیمی درمانی کرده اند، نسبت به سایرین، در معرض خطر عمده (75 درصد بیشتر) ابتلا به عوارض شدید این بیماری هستند.
- در مطالعه ای که توسط ژانگ و همکاران بر روی 28 بیمار مبتلا به کووید-19 و سرطان انجام گرفت؛ 15 نفر به عفونت کرونا با علائم شدید مبتلا شده و 8 بیمار فوت کردند. شایع ترین نوع سرطان ها در این مطالعه سرطان ریه، مری و سینه بود. علاوه براین بیماران سرطانی که طی 14 روز قبل از تشخیص ابتلا به COVID-19 تحت درمان های شیمیایی ضد سرطان قرار گرفته بودند، علائم بالینی شدیدتری در مقایسه با سایرین نشان دادند.
- مهتا و همکاران مطالعه دیگری را روی 218 بیمار مبتلا به کووید-19 و سرطان انجام داد. نرخ مرگ و میر در بیماران مبتلا به سرطان ریه (55%)، دستگاه گوارش فوقانی (38%)، لوزالمعده (67%)، روده بزرگ (38%) و در سرطان های مربوط به دستگاه تناسلی زنان (38%) بالا بود.
این سری مطالعات (برای مطالعه تمامی تحقیقات انجام شده در این رابطه کلیک کنید) نشان دهنده احتمال بیشتر ابتلا این بیماران به کووید-19 بوده و بروز علائم بالینی شدیدتر در آنها را اثبات می‌کند.
کووید-19 و سرطان: چه عواملی این دو بیماری را با یکدیگر مرتبط می سازند؟
برای یافتن ارتباطات ملکولی بین این دو بیماری و علت افزایش شدت علایم کووید-19 در اکثر بیماران مبتلا به سرطان، ابتدا به بررسی عملکرد ویروس در بدن و چگونگی ورود ماده ژنتیکی آن به درون سلول می‌پردازیم.
ویروس SARS-CoV-2 برای ورود به سلول ها و تکثیر، به گیرنده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین 2 (ACE2) که در سطح سلولهای میزبان وجود دارد متصل می‌شود. گیرنده‌های ACE2 در بافتهای متعددی از جمله قرنیه، بینی، ریه ها، مری، قلب، معده، کبد، ایلئوم، روده بزرگ، کیسه صفرا، کلیه و بیضه وجود دارند. این ویروس به کمک پروتئین های سطحی و پروتئازهای میزبان مانند (TMPRSS2)، کاتپسین L و فورین به گیرنده ACE2 متصل می‌شود. در واقع این پروتئاز ها با ایجاد شکاف در پروتئین های S (پروتئین های سطحی ویروس) به اتصال ویروس با غشا سلول و انتشار RNA ویروسی به سیتوزول سلول میزبان کمک می‌کنند.
اهمیت گیرنده ACE2 در بیماریزایی کووید-19 و ارتباط آن با سرطان
ACE2 که بسیاری از فعالیت های آنزیم آنژیوتانسین دو را تنظیم می‌کند؛ بخشی حیاتی از یک مسیر بیوشیمیایی ضروری برای تنظیم فرایندهایی مانند فشار خون، ترمیم زخم و التهاب، به حساب می‌آید. آنژیوتانسین دو (ANG II ) که بیشترین ارتباط را با کووید-19 دارد، می‌تواند موجب افزایش التهاب و مرگ سلولی در کیسه های هوایی شود. این اثرات مضر ANG II با ACE2 کاهش می‌یابد. نتایج جدید ترین تحقیقات صورت گرفته در این رابطه عبارتند از:
- به تازگی، اهمیت گیرنده های ACE2 در بیماری زایی ویروسی، با آلوده کردن موش های تراریخته حامل گیرنده ACE2 انسان مورد بررسی قرار گرفته است. موشهای آلوده ACE2 علائمی مانند کاهش وزن و تکثیر ویروس در ریه ها، همراه با بروز پنومونی و تجمع ماکروفاژها در حفره های آلوئولی را تجربه کردند. سلولهای اپیتلیال برونشیال و آلوئولار و همچنین ماکروفاژها وجود آنتی ژن های ویروسی را نشان دادند. از سوی دیگر، موش های نوع وحشی (طبیعی) عفونت ویروسی ایجاد نکردند.
- یک مطالعه دیگر، افزایش بیان ACE2 در ریه ها با بالا رفتن سن را نشان داده است. افراد مسن، که بیش از 60 سال سن دارند و یا سیستم ایمنی آنها ضعیف است، بسیار مستعد ابتلا به COVID-19 هستند. بنابراین، از آنجا که سرطان در افراد مسن شایع تر است و بیان ACE2 با افزایش سن افزایش می‌یابد، بیماران سرطانی شانس بیشتری برای تجربه علائم شدید در اثر آلوده شدن به ویروس کرونا دارند.
- بر طبق مطالعه ای دیگر بیان ACE2 در ریه های بیماران سیگاری و افرادی که از بیماری های ریوی مرتبط با استعمال سیگار (از جمله سرطان ریه) رنج می‌برند، افزایش یافته است. از این رو، افراد سیگاری و بیماران مبتلا به سرطان ریه، بیشتر در معرض ابتلا به نوع شدید بیماری کووید -19 هستند.
اهمیت پروتئاز TMPRSS2 و ارتباط آن با کووید-19 و سرطان
این پروتئاز توسط آندروژن تنظیم می‌گردد. گیرنده آندروژن در سلولهای ریه و پروستات وجود دارد. بنابراین احتمالا نقش مهمی در بیان TMPRSS2 در بافت های ریه و پروستات داشته باشد. بر اساس یک مطالعه جدید میزان عفونت و شدت علائم کووید-19 در بیماران مبتلا به سرطان پروستات که تحت درمان ADT (محرومیت از آندروژن) قرار گرفتند، در مقایسه با سایرین (بیماران مبتلا به انواع دیگر سرطان) به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
پاسخ ایمنی نسبت به عفونت با ویروس کرونا در افراد مبتلا به سرطان
بیماران مبتلا به انواع سرطان یا افرادی که تحت درمان های مختلف این بیماری قرار گرفتند، در مقایسه با افراد سالم سیستم ایمنی ضعیف تری داشته، بیشتر در معرض ابتلا به کووید-19 و عوارض ناشی از آن هستند. طبق تحقیقات، چند مورد را می توان به عنوان ارتباط میزان پاسخ ایمنی (immune response) به کووید-19 و ابتلا به سرطان نام برد.
- ماکروفاژها نقش مهمی در پاسخ های التهابی مرتبط با کووید-19 و سرطان ایفا می‌کنند. در اثر عفونت با ویروس کرونا ماکروفاژهای M1 فعال می‌شوند. این نوع ماکروفاژ با سندرم فعال کننده ماکروفاژها (MAS)، طوفان سایتوکاین، لنفوپنی، آسیب اندوتلیوم و افزایش انعقاد خون داخل عروقی مرتبط است. از طرف دیگر، ماکروفاژهای M2 در بیماران مبتلا به سرطان فعال شده، موجب سرکوب پاسخ ایمنی و کمک به پیشرفت تومور می شوند. نهایتاً این سرکوب سیستم ایمنی توسط ماکروفاژ M2، پاسخ ایمنی ضد ویروسی را مختل ساخته، بیماران سرطانی را مستعد ابتلا به عفونت های ویروسی می کند.
- برخی از فرآیند های التهابی و انعقادی در کووید-19 و سرطان با یکدیگر تداخل یا همپوشانی دارند. این امر موجب افزایش واکنش های التهابی بدن بیماران سرطانی به عفونت کرونا و همچنین افزایش احتمال انعقاد و لختگی خون و نهایتا ابتلا به نوع شدید کووید-19 می‌شود.
آیا کووید-19 باعث افزایش احتمال به سرطان می‌شود؟
ویروس کرونا مانند همه انکوویروس ها (oncovirus) باعث شروع واکنش های التهابی می‌شود. در بیماران کووید-19 سطح سایتوکاین های پیش التهابی به شدت افزایش یافته که منجر به ایجاد طوفان سایتوکاین می‌شود.
همچنین، می‌دانیم که آنزیم اندوریبونوکلئاز Nsp15 کرونا ویروس‌ها باعث اختلال در عملکرد رتینوبلاستوما (پروتئین سرکوبگر توموری) می‌شود. بنابراین، شواهد قطعی برای پاسخ به این سوال در دسترس نیست. اما، واکنش‌های التهابی ویروس و تداخل بیماریزایی ویروس SARS-COV-1 (ویروسی از خانواده کرونا ویروس ها که موجب ابتلا به بیماری سارس می‌شود) با مسیر های اصلی دخیل در رشد سلول و تومورزایی می توانند عللی برای لزوم انجام بررسی های بیشتر در این زمینه باشند.
کلام آخر
تحقیق درباره ارتباط بیماری کووید-19 و سرطان و تلاش برای یافتن راه حلی در جهت درمان بیماران سرطانی مبتلا به کووید-19 از اهمیت بالایی برخوردار است. افزایش آگاهی ها از نحوه عملکرد گیرنده، آنزیم ها و سلولهای ایمنی در مقابله با کووید-19 و سرطان و یافتن راهی برای جلوگیری یا کاهش علائم این عارضه در بیماران سرطانی موثر خواهد بود.
منابع:
- https://link.springer.com/article/10.1007/s12032-021-01553-3#Sec3
- https://www.news-medical.net/health/What-is-TMPRSS2.aspx
- https://theconversation.com/what-is-the-ace2-receptor-how-is-it-connected-to-coronavirus-and-why-might-it-be-key-to-treating-covid-19-the-experts-explain-136928
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332220306867
مطلب جامع و مفیدی بود