من هستم و خواهم ماند؛ روز جهانی مبارزه با سرطان
سرطان که امروزه لقب بیماری قرن را به آن دادهاند، میتواند در همهی افراد و در تمامی گروههای سنی، جنسیتی، نژادی و قومی اعم از غنی و فقیر رخ دهد و هیچکس از این امر مستثنی نیست. هرچند بنابر اعلامیهی وزارت بهداشت آمار ابتلا به سرطان در ایران کمتر از متوسط جهانی میباشد، اما سرطان در ایران نیز با روند رو به رشدی مواجه است. بطوریکه متوسط نرخ بروز آن در کشورهای درحال توسعه همانند ایران سالانه بین 143 -157 مورد در هر 100هزار نفر گزارش شده است.
در راستای کنترل سرطان، در سال 2008اتحادیه کنترل بینالمللی سرطان (UICC) چهارم فوریه (16 بهمن ماه 1399) را روز جهانی سرطان نامید. این روز که هر ساله با هدف افزایش آگاهی در مورد سرطان در سراسر دنیا برگزار میشود. این فرصتی است تا تمامی افراد برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری تلاش کرده و بدین ترتیب میلیونها نفر از مرگ ناشی از سرطان نجات یابند.
به همین مناسبت و به دلیل روند رو به رشد سرطان در جهان و همچنین ایران، مطالبی در رابطه با سرطان آماده کردهایم. شما را با انواع شایع آن آشنا کرده و سپس عوامل خطر و راههای پیشگیری از ابتلا به آن را توضیح دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.
سرطان چیست؟
سرطان بیماری است که از تکثیر غیر طبیعی سلولهای بدن شروع می شود. بدن انسان از میلیونها سلولی ساخته شده است که با یکدیگر گروه بندی شده تا بافتها و اندامهای مختلف را بسازند. ژنهای داخل هر سلول به آن دستورهای لازم را صادر میکنند. گاهی اوقات این دستورات در یک سلول مبهم و مغشوش بوده و سلول رفتار غیر طبیعی دارد. پس از مدتی گروهی از سلول های غیر طبیعی می توانند در خون یا سیستم ایمنی گردش کرده یا تبدیل به توده یا تومور بدخیم یا سرطان شوند.
در واقع سلولهای بدن در طی یک روند تنظیم یافته از بین میروند و سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.گاهی اوقات این روند طبیعی از تنظیم خارج شده و سلولهای فرسوده از بین نمیروند و تشکیل توده ای را مینمایند که میتوانند تبدیل به تومور بدخیم یا سرطان شوند.
سرطان انواع مختلفی دارد و بافتهای متفاوتی از بدن فرد بیمار را درگیر میکند. از جمله شایعترین انواع سرطان میتوان موارد زیر را نام برد:
- سرطان ریه:این بیماری در اثر رشد کنترلنشدهی سلولها در بافتهای ریه ایجاد میگردد و یک از شایعترین انواع سرطان در سراسر جهان میباشد.
- سرطان سینه:این نوع سرطان عموماً در خانمها بروز میکند. اگرچه مردان نیز به این سرطان مبتلا میشوند اما احتمال بروز آن در زنان بیشتر است.
- سرطان روده بزرگ: سرطان رودهی بزرگ با نامهای سرطان کولون و سرطان رکتوم نیز شناخته میشود و در سراسر جهان با آن دست به گریبان هستند.
- سرطان پروستات: این نوع سرطان، در پروستات، که غدهای در دستگاه تناسلی مردان است، پیشرفت کرده آمار بالایی را در میان مردان بالای 40 الی 50 سال دارد.
- سرطان پوست(غیر ملانوما):در سرطان پوست، سلولهای سرطانی در خارجیترین لایههای پوستی شکل میگیرند و مطابق با آمارهای ارائه شده یکی از شایعترین انواع سرطان در جهان گزارش شدهاند.
- سرطان معده:زمانی که سلولهای سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد میشوند فرد مبتلا به سرطان معده تشخیص داده میشود که طبق آمار پنجمین نوع سرطان شایع در جهان میباشد.
علائم ابتلا به سرطان
علائم ناشی از سرطان بسته به اینکه چه بخشی از بدن درگیر بیماری است، متفاوت خواهد بود. از جمله علائم و نشانههای عمومی مرتبط با سرطان میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- خستگی
- تودههای زیر پوستی
- تغییر وزن ناگهانی
- دیر بهبود یافتن زخمها و یا تغییر شکل خالهای پوستی
- مشکلات روده یا مثانه (به طور مثال اسهال، تکرر ادرار و یا یبوست غیرعادی)
- مشکلات تنفسی و سرفههای مکرر
- اختلال در بلع
- تب مداوم و درد مفاصل بدون هیچ دلیلی
- خونریزی و یا کبودی غیرعادی
نکتهی حائز اهمیت این است که بروز این علائم به معنای ابتلای حتمی به سرطان نیست، اما توصیه میشود با مشاهدهی آنها برای انجام معاینات بیشتر به پزشک مراجعه شود.
عوامل ابتلا به سرطان
همانطور که گفته شد برخی عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است روند طبیعی رشد و تکثیر سلولهای یک شخص را با مشکل مواجه سازند و این امر نهایتاً به سرطان منجر میگردد. برخی از عواملی که ریسک ابتلا به سرطان را افزایش میدهند جزئی از روند طبیعی زندگی فرد بوده و غیر قابل پیشگیری هستند. با این وجود عواملی نیز وجود دارند که میتوان با کنترل آنها از ابتلا به سرطان جلوگیری نمود. در ادامه به بررسی علل بروز سرطان و نحوهی کنترل آنها خواهیم پرداخت.
وراثت: یکی از علل ابتلا به سرطان ژنهایی هستند که از والدین به فرزندان منتقل میشوند. بنابراین سرطان وراثتی فارغ از سن و جنسیت ممکن است در هر فردی بروز کند. اما این نوع سرطان سهم کمی از انواع سرطانها را به خود اختصاص میدهد.
سرطان وراثتی تنها ۱۰ درصد از کل آمار سرطان در زنان و مردان را به خود اختصاص داده است.
سن: افزایش سن را میتوان یکی از مهمترین عوامل ابتلا به سرطان به شمار برد که غیرقابل پیشگیری است. مطابق با گزارشات ارائه شده افرادی که بالای ۵۰ سال سن دارند بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سرطان هستند.
مصرف دخانیات: دود تنباکو حاوی مواد شیمیایی بسیاری است که هم برای افراد سیگاری و هم برای افراد غیر سیگاری مضر است. بهطور کلی از بین ۲۵۰ ماده شیمیایی مضر شناخته شده در دود دخانیات، بیش از ۵۰ مورد از آنها را میتوان از جمله عوامل اصلی ابتلا به سرطان به شمار آورد.
استعمال دخانیات عامل ۸۳ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه است.
اضافه وزن: داشتن اضافه وزن یکی از فاکتورهایی است که خطر ابتلا به سرطان را در افراد افزایش میدهد. رعایت نکردن یک رژیم غذایی سالم، مصرف کم میوه و سبزیجات و عدم داشتن فعالیت بدنی را میتوان از جمله علل چاقی به شمار برد که در بروز سرطان موثر هستند. اما باید توجه داشت این امر به این معنا نیست که تمام افرادی که از چاقی رنج میبرند به سرطان مبتلا هستند.
مصرف الکل: نوشیدنیهای الکلی به عنوان اولین عامل تسریع کنندهی بیماری سرطان شناخته میشوند. برطبق گزارشهای موجود، مصرف الکل در دراز مدت سبب بروز سرطانهایی از جمله سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان کبد، سرطان مری، سرطان دهان و … میشود.
عفونتها و عوامل بیولوژیکی: برخی از عفونتهای مزمن میتوانند باعث بروز سرطان شوند. بهطور مثال ویروس هپاتیت B و C و عفونت HPV به ترتیب خطر ابتلا به سرطان کبد و دهانهی رحم را افزایش میدهند.
پرتوهای یونیزان: قرار گرفتن در معرض انواع پرتوهای یونیزان خطر ابتلا به انواع بدخیم سرطان افزایش میدهد. تماس طولانی مدت با نور آفتاب، استفاده از سالنهای سولار و قرارگیری در معرض پرتوهای رادیواکتیو ممکن است در نهایت منجر به سرطان گردد.