آمیبیازیس: علائم و تشخیص
آمیبیازیس
بیماری آمیبیازیس یا Amebiasis یک بیماری گوارشی ناشی از یک انگل تک سلولی یا در اصطلاح علمی آن پروتوزآ است که توسط آنتاموبا ایجاد می‌گردد. این انگل گونه‌های متنوعی داشته و مهمترین گونه آن که برای انسان می‌تواند بیماری و مشکلات گوارشی ایجاد نماید، بنام انتاموبا هیستولیتیکا (E. histolytica) می‌باشد. این انگل می‌تواند سبب بروز عفونت در دستگاه گوارش و عفونت‌های خارج از دستگاه گوارشی گردد. گون های دیگری از این انگل تک سلولی نیز شناسایی شده اند که برای انسان بیماری و مشکل خاصی بوجود نمی‌آید. این گونه‌های شامل موشکوفسکی ,دیسپار و بنگلادشی است.
بر اساس آماری که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) اعلام کرده است، علائم حاد این بیماری تنها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به آمیبیازیس، مشاهده می‌گردد اما نکته مهم این است که حتی افراد بدون علامت نیز می‌توانند با انتشار کیست‌های جدید در محیط، بیماری را گسترش دهند
شکل تکثیر شونده (تهاجمی و فعال) این انگل بنام تروفوزییت (trophozoite) و همچنین کیست آن توسط مدفوع انتقال پیدا می‌کند. عمدتاً کیست در مدفوع شکل‌‍گرفته (سفت) و تروفوزوییت آن در مدفوع اسهالی (شل) تشکیل می‌گردد. آلودگی با این انگل توسط بلع کیست آن از طریق آب یا غذا و یا از دستان آلوده به مدفوع صورت می‌گردد. کیست‌ها در روده کوچک باز شده و تروفوزوییت آن آزاد می‌شود و به روده بزرگ انتقال پیدا می‌کند. ممکن است کیست‌ها در لومن روده بزرگ باقی مانده و شکل غیر تهاجمی این بیماری را بوجود آورد و فرد به دفع کیست از روده ادامه دهد و یا تروفوزوییت‌ها به دیواره روده و رگ های خونی تهاجم نموده و در ارگان‌هایی نظیر کبد و ریه و مغز شناسایی شده و تکثیر نماید.
کیست‌ها برای چند روز تا چند هفته در محیط خارج بدن بواسطه دیواره محافظ خود زنده مانده و درصورت بلعیده شدن توانایی ایجاد بیماری دارد، ولی شکل تروفوزیت حتی اگر بلعیده شود بواسطه شرایط اسیدی معده از بین می‌رود.
چه کسانی در معرض خطر آمیبیازیس هستند؟
توسعه جغرافیایی وسیعی برای این بیماری تعریف شده است. عمدتاً انسان با مصرف آب الوده به مدفوع انسان با این انگل تک سلولی آلوده می‌شود. آمیبیازیس در کشورهای گرمسیری با بهداشت توسعه نیافته شایع است. این بیماری در شبه قاره هند، بخش هایی از آمریکای مرکزی و جنوبی، مکزیک و بخشهایی از آفریقا رایج و در ایالات متحده نسبتاً نادر است. افرادی که بیشترین خطر ابتلا به آمیبیاز را دارند عبارتند از:
- افرادی که به مناطق گرمسیری سفر کرده اند که در آن سرویس بهداشتی خوب وجود ندارد.
- مهاجران از کشورهای گرمسیری با شرایط بهداشتی نامطلوب
- افرادی که در موسساتی با شرایط بهداشتی توسعه نیافته مانند زندان ها زندگی می کنند.
- مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند.
- افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده و سایر شرایط نامطلوب سلامتی دارند.
در عمده بیماران عفونت محدود به روده بزرگ و بدون علامت است. کولیت یا التهاب روده بزرگ در اثر تهاجم به دیواره روده بزرگ ایجاد می‌گردد. دیسانتری یا اسهال خونی معمولاً پیامد آلودگی با این انگل است. درصورت ابتلای مزمن با انتاموباهیستولیتیکا عوارضی نظیر گرانولوما و پریتوانیت در اثر بین رفتن بافت روده، ممکن است بروز نماید. آبسه‌های کبدی نیز از مهمترین بیماری‌های خارج روده ای ایجاد شده توسط هیستولیتیکا است که این آبسه تب و درد در قسمت بالای سمت راست شکم را به دنبال دارد. از طرفی آبسه‌های مغزی ریوی ضایعات واژینال و ضایعات نکروزشونده در پوست اطراف مقعد هم مشاهده می‌گردد.
تشخیص اسهال آمیبی چگونه است؟
برای تشخیص آمیبیازیس و رد سایر عفونت‌های احتمالی، پزشک معالج ممکن است از آزمایش مستقیم مدفوع تا آزمایش‌های تخصصی متنوعی را تجویز نماید. به طور کلی آزمایش‌های رایج برای تشخیص این بیماری انگلی عبارتند از:
آزمایش مستقیم مدفوع: در بررسی‌های آزمایشگاهی مشاهده مستقیم مدفوع بر اساس مشاهده گلوبول های قرمز بلعیده شده توسط انتاموبا هیستولیتیکا که بعنوان یافته مناسب جهت افتراق این گونه بیماری زا از دیگر گونه های آمیبی لحاظ می‌گردد. البته تعداد و مشخصات ساختاری هسته و درون سلول برای یک تکنیسین بخش انگل شناسی با تجربه، هدایت کننده است. همچنین با استفاده از تکنیک رنگ‌آمیزی تریکروم و هماتوکسیلین برای شناسایی دقیقتر تک یاخته‌ها استفاده می‌شود.
آزمایش آنتی‌ژن: نمونه مدفوع بیمار ممکن است از نظر آنتی‌ژن آمیب انتامبا هیستولیتیکا مورد بررسی قرار گیرد. این کار طی روشی به نام سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA) انجام می‌شود.
آزمایش ملکولی (PCR): آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز ملکولی (PCR) چه بصورت Conventional PCR و Real-time PCR ممکن است برای تشخیص آمیبیازیس (DNA) از سایر عفونت‌ها انجام شود. به گفته ســازمان بهداشــت جهــاني اســتفاده از PCR را به‌عنوان ابزاري كارآمد برای بررسی‌های اپيـدميولوژی و تشخيص باليني توصـيه كـرده اسـت.
از ميان روش‌های مختلف اشاره شده، مشاهده ميكروسكوپي (به دليل عدم افتـراق گونه‌های مختلـف آميـب) و انجام آزمایش‌های سـرولوژی (بـه دلايـل گوناگون از جمله عدم تفكيك عفونت فعلی از گذشـته و واکنش‌های متقاطع)، كارآيي مطلوب را نداشته و امروزه جهت تشخيص صحيح و زودرس، توسـعه و كاربرد روش‌های نـوين ملکولی با تاکید بـر جلوگیری از مصرف بی‌رویه و نادرســت دارو تاکید شده است.
منابع: