بیماری سل و روش های تشخیص آن
مقدمه
بیماری سل یکی از انواع بیماری‌های شایع در دنیا می‌باشد که تعداد زیادی از افراد در دنیا به این بیماری مبتلا هستند و علم پزشکی نیز توانسته است داروهای مخصوصی را برای بهبود بخشیدن به این بیماران شناسایی نموده و تولید نماید. قطعاً این بیماری نیز مانند دیگر بیماری‌ها برای تشخیص درکنار انواع مختلف روش‌های تشخیصی نیازمند انواع روش تشخیص آزمایشگاهی عامل بیماری سل خواهد بود، تا بعد از تشخیص صحیح و به موقع جهت درمان آن اقدام نمایند. در این نوشته قصد داریم تا باکتری اسید فست مایکوباکتریوم توبرکلوزیس را معرفی نموده و انواع روش تشخیص آزمایشگاهی سل را عنوان کنیم.
عامل بیماری سل چیست؟
همه بیماری‌ها دارای علت یا یک عامل به وجود آورنده هستند، در این حالت فرد با توجه به موارد فوق بیمار شده است. زمانی که یک عامل خارجی مانند باکتری، ویروس و… وارد بدن فرد می شود، بدن به صورت ناخودآگاه شروع به دفاع از بدن در برابر آن عامل خارجی خواهد نمود، در این حالت پادتن و یا آنتی بدن تولید می‌گردد. بیماری سل توسط عامل خود یعنی باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یا (MTB) mycobacterium tuberculosis ایجاد میشود. گیرنده های اتصالی این باکتری در دستگاه تنفسی و بر روی ریه ها قرار دارد به همین دلیل به ریه ها یا همان شش ها حمله نموده و آن را مورد تهاجم قرار می دهد. این باکتری یک باسیل هوازی و بدن حرکت است و در زیر میکروسکوپ شکل لوله ای را داراست.
انواع بیماری سل
علیرغم کشف واکسن و داروهای بسیار موثر برای درمان سل در حال حاضریک سوم کل مردم جهان و ۵۰ درصد مهاجران در حال حاضر آلوده با باسیل سل هستند برآورد میشود که در هر ۴ ثانیه یک نفر در دنیا به سل مبتلا میشود و در هر ۱۰ ثانیه در دنیا یک نفر از سل می میرد با این روال در یک دهه نزدیک به۳۰۰ میلیون نفر به میکروب سل آلوده می‌شوند.
گاهی ممکن است این عامل بیماری در بدن وجود داشته باشد اما بروز نکند که به آن بیماری پنهان می گویند، اما گاهی نیز ممکن است بیماری بروز داده شود و علائم قابل تشخیص باشد.
زمانی که فرد بیماری سل آشکار را در خود مشاهده خواهد کرد، علائمی مانند تب و لرز شدید، سرفه های مکرر و شدید، تعریق شبانه و در حین خواب، کاهش وزن بی دلیل و شدید را نیز مشاهده خواهد نمود. در نظر داشته باشید بیماری سل نهفته دارای هیچ گونه علائمی نمی باشد و حتی ممکن است دیگران را از راه تنفس و روش انتقالی هوا آلوده نماید. بهتر است در زمان بروز هرگونه علائم برای تشخیص و درمان هر چه سریع تر به پزشک مراجعه نموده و برای تشخیص خود توسط آزمایش های متعدد اقدام نمایید.
انواع روش تشخیص آزمایشگاهی سل
برای آن که پزشک به صورت قطعی به شما اعلام نماید که درگیر بیماری سل هستید باید نتایج انواع آزمایشات شما را بررسی نموده و سپس با مستندات اقدام به درمان نماید. از انواع روش تشخیص آزمایشگاهی سل می‌توانیم به موراد زیر اشاره نماییم:
آزمایش پوستی توبرکولین (PPD):
در این تست که به تست TST نیز معروف است با استفاده از یک سرنگ مخصوص، مایع PPD tuberculin را به زیر پوست انتقال می‌دهند، معمولا ناحیه مورد استفاده قسمت ساعد می‌باشند. اگر هنگام تزریق برآمدگی کم رنگ و کوچکی ایجاد گردد، طبیعی است، در نظر داشته باشید اینکار با تزریق واکسن متفاوت است. بعد از گذشت چندین روز همکار آزمایشگاه و یا پزشک پوست شما را بررسی خواهد کرد، اگر جای تست متورم و سفت و برجسته باشد در این حالت به وسیله خط کش آن را اندازه خواهد زد و نتیجه TST که بستگی به اندازه جای تورم قرمزی محل تزریق دارد گزارش می‌گردد. بعد از انجام این تست برای بیماری سل و مثبت شدن آن باید آزمایش های دیگری را نیز برای مشخص نمودن پنهان بودن و یا آشکار بودن انجام دهید.
روش تشخیص ملکولی (PCR):
تست پی سی آر یا همان واکنش زنجیره پلیمرازی میتوان آن را به دلیل زمان کوتاه برای تشخیص و پاسخ به نتیجه آزمایش یکی از روش های مهم و اساسی برای تشخیص این بیماری معرفی نمود. پی سی آر روشی است که با دریافت اثری از دی ان ای موجود در باکتری و مشاهده نمودن توالی ژنتیکی مورد نظر در باکتری عامل بیماری سل می‌توانیم به مثبت بودن پاسخ تست پی ببریم. به همین روش نیز میتوان بیان نمود که آیا باکتری در بدن فرد موجود است یا خیر چرا که گاهی ممکن است باکتری در بدن وجود داشته باشد اما فعالیتی را نداشته باشد و به همین دلیل به شکل پنهان در بدن باقی خواهد ماند و هیچ گونه علائمی را نیز بروز نمی دهد. در این صورت با روش pcr می‌توانیم به وجود یا عدم وجود این بیماری یعنی بیماری سل پی ببریم.
روش گامای اینترفرون(IGRA):
این آزمایش معمولا برروی خون افراد مشکوک به بیماری سل صورت می‌گیرد، در این آزمایش واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر حمله باکتری و عامل بیماری سل اندازه‌گیری میشود. به عبارتی میزان آنتی بادی موجود و پادتن های ترشح شده بیان گر مثبت یا منفی بودن این تست خواهد بود. میزان آنتی بادی موجود و اندازه آن در بدن باید در حالت عادی یک میزان مشخص و تعریف شده باشد. زمانی که عامل بیماری وارد بدن می شود بدن در برابر آن عامل شروع به تولید پادتن و ترشح آنتی بادی خواهد کرد، در این حالت دو دسته آنتی بادی حمله ای و خاطره ایجاد می شود. آنتی بادی های حمله ای را می توانیم به این روش اندازه گیری نماییم. به وسیله اندازه گیری این ماده در بدن می توانیم برای درمان اقدام نماییم.
بررسی اسمیر مستقیم خلط و کشت آن:
با روش تهیه اسمیر مستقیم از خلط های نمونه برداری شده و کشت دادن آن ها و در نهایت رنگ آمیزی اسید فست (روش زیل نلسون ZN Neelsen-Ziehl) یا روش مقاومت در برابر رنگبری اسید و مشاهده در زیر میکروسکوپ میتوان به وجود این عامل بیماری سل پی برد. در این روش ابتدا از فرد مشکوک به بیماری، نمونه خلط گرفته میشود و در بستر محیط کشت مخصوصی و با دمای و شرایط مناسب و در بازه زمانی مشخص قرار داده می شود. بعد از مدت زمان مشخص شده اگر باکتری در بستر محیط کشت رشد نماید به معنی مثبت بودن پاسخ تست است و فرد به بیماری سل مبتلا خواهید بود. این آزمایش معمولا از آزمایش های ابتدایی است و زمان طولانی را برای پاسخ آزمایش باید صرف نمایید.
رنگ‌آمیزی TB فلوروکروم:
این روش یکی از متد‌های بروز دنیا در تشخیص باسیل سل است و با استفاده از روش فلوروکروم، مایکوباکتریا به شکل میله‌های فلورسنت روشن در برابر پس زمینه تیره‌تر تشخیص داده می‌شوند. رنگ‌آمیزی فلوروکروم دارای حساسیت بیشتری بوده و زمان کمتری برای بررسی اسمیر در مقایسه با رنگ‌آمیزی Kinyoun یا ZN مورد نیاز است زیرا اسمیرها می‌توانند با بزرگنمایی کمتر مورد بررسی قرار گیرند.
شرکت پژوهش و توسعه امیرپیوند یکی از شرکت‌های پیشتاز در عرصه تولید کیت‌های معرف‌های تشخیص آزمایشگاهی، در حال حاضر درحال تولید و ارایه این محصول (TB-Fluorochrome Stain Kit) با برند AP-RAD در بازار داخلی می‌باشد. جهت دریافت توضیحات تکمیلی اینجا کلیک نمایید.
آزمایشگاهای تشخیص طبی با توجه به این موارد می‌توانید بیماری سل موجود را تشخیص دهید و بیمار خود را درمان نمایید. آزمایشگاه تشخیص طبی، تخصصی، پاتولوژی و ژنتیک پزشکی پیوند با استفاده از بروزترین تکنیک، کیت‌های و تعریف پنل‌های تشخیصی بر روی انواع نمونه در زمینه‌های ایمنوسرولوژی و ملکولی بعنوان یکی از مراکز رفرال در تشخیص بیماری سل در سطح کشور شناخته شده است.
23 مهر روز ملی مبارزه با سل
این روز یعنی 23 مهر روز ملی مبارزه با سل نام گذاری شده است تا با همکاری یکدیگر و با کمک های جامعه همدل بتوانیم در جهت درمان هرچه بهتر این بیماران برآییم و با افزایش روحیه به بیماران سل آن ها را به سمت زندگی شادتر و پر امید تر سوق دهیم. در این مقاله اطلاعاتی در زمینه بیماری سل و انواع روش تشخیص آزمایشگاهی سل در اختیار شما عزیزان قرار داده شد با امید بهبود عزیزانی که با این بیماری درگیر هستند.