روتاویروس، شایع‌ترین علت اسهال در کودکان
روتاویروس، ویروسی که کودکان را هدف می‌گیرد
طی روزهای اخیر اخبار مربوط به شیوع روتاویروس در ایران به صورت گسترده منتشر شده است. این ویروس بیشتر کودکان را درگیر و بیش از هر طبقه دیگری آنان را هدف می‌گیرد. البته نیاز نیست نگران باشید، چون این ویروس واکسن دارد (بدون درمان قطعی) و می‌توان تاثیرات آن را کنترل کرد. برای مشاهده علائم و شیوه درمان آن تا پایان با ما همراه باشید.
اما قبل از آن آنچه که باید در مورد روتاویروس بدانید این است که یک ویروس به شدت مسری است و شایع‌ترین علت اسهال در نوزادان و خردسالان در سراسر جهان محسوب است. این ویروس علاوه بر تاثیر بر سیستم گوارشی، ممکن است باعث شود که کودکان به دلیل اسهال زیاد دچار کم‌‌آبی شوند. کودکان ممکن است بیش از یک بار به این ویروس مبتلا شوند اما در بیشتر موارد، حالت‌های بعدی شدت کمتری دارند.
روتاویروس چقدر خطرناک است؟
روتاویروس از دو واژه Rota + virus تشکیل شده است. در زبان لاتین واژه چرخ به صورت Rota نوشته میشود. در واقع اگر به این ویروس از طریق میکروسکوپ نگاه کنید، متوجه خواهید شد که شکلی گرد دارد. قطر ویروس حدود 60 تا 80 نانومتر و دارای 132 کپسومر بوده و فاقد پوشش می‌باشد. روتا ویروس‌ها کپسید سه لایه دارد. روتاویروسها بر اساس خواص ژنتیکی و آنتی‌ژنی پروتئین ساختاری VP6 خود به هفت سروگروپ A تا G تقسیم می‌شوند.
گروه A روتاویروسها شناخته شده‌ترین نوع در بین کودکان و جوانان سراسر جهان می‌باشد و گروه B آنها باعث اسهال در بزرگسالان میشود. روتاویروس می‌تواند خطرناک هم باشد. در سال 2016 این ویروس به عنوان اصلی‌ترین عامل مرگ و میر ناشی از اسهال در بین کودکان سراسر جهان بود. با اینکه واکسن Rotavirus منجر به کاهش 40 درصدی پذیرش کودکان در بیمارستان برای این بیماری شده است، اما شیوع این بیماری هنوز هم مورد توجه است.
در حال حاضر روتاویروس سالانه منجر به مرگ و میر بیش از 200 هزار کودک در جهان میشود. عمده فعالیت این ویروس در آفریقا، اقیانوسیه و جنوب آسیا است.
با این توضیحات باید به خوبی علائم آن را بدانید تا از کودکان خود به خوبی محافظت نمایید.
روتاویروس چگونه وارد بدن کودک میشود؟
مسیر مدفوعی – دهانی یا fecal-oral route از راه‌های انتقال بیماری است که در آن عوامل بیماری‌زا از مدفوع به دهان منتقل می‌شوند. در واقع علت اصلی انتقال بیماری با این شیوه، عدم رعایت نکات بهداشتی است. کودکان معمولاً دست‌های خود را به درستی یا به خوبی نمی‌شویند. البته استفاده از آب یا خوراکی آلوده نیز می‌تواند یکی از دلایل ابتلا به این ویروس باشد.
از دیگر دلایل ابتدا می‌توان به محیط اشاره کرد. یعنی اینکه این ویروس قابلیت زنده ماندن به مدت طولانی بر روی سطوحی مانند دستگیره در، اسباب‌بازی و سایر موارد دیگر را دارد. این همان دلیلی است که باعث شیوع بیماری در مهدکودک‌ها و یا مدارس میشود.
برای جلوگیری از انتشار این ویروس پس از انجام تشخیص آزمایشگاهی، لازم است که فرد مبتلا را از دیگران افراد جدا و تحت مراقبت قرارداد. البته باید توجه کنید با اینکه این عفونت در کودکان زیر 5 سال دیده میشود، بزرگسالان نیز می‌توانند به آن دچار شوند، گرچه شدت آن در بزرگسالان، کمتر از کودکان است.
می‌توان این عفونت را در خانه با مصرف مایعات کنترل کرد؛ اما با توجه به میزان و شدت روتاویروس، ممکن است کودکان نیاز به مراقبت‌های ویژه و تزریق مایعات از طریق وریدی در بیمارستان داشته باشند. نکته‌ای که به اهمیت تشخیص به موقع آن اشاره می‌کند تا در زمان مناسب از پیشرفت عفونت جلوگیری شود.
در ضمن دقت کنید که بعد تعویض پوشک فرزندتان، حتما دست‌های خود را با آب و صابون بشویید تا این بیماری به شما منتقل نشود.
علائم و نشانه‌های روتاویروس
همانطور که قبل‌تر اشاره شد، مهم‌ترین راه جلوگیری از ابتلا به روتاویروس، شستن مرتب دست‌ها است. اما اگر کودک شما علائم زیر را دارد، حتما برای انجام تشخیص آزمایشگاهی اقدام نمایید.
عفونت ناشی از این ویروس معمولاً دو روز پس از قرار گرفتن در معرض عوامل بیماری‌زا دست به کار میشود. علائم اولیه به صورت معمول تب و استفراغ و بعد از این دو علامت، سه تا هفت روز درد شکم و اسهال آبکی می‌باشند. این نشانه‌های اولیه برای بزرگسالان نیز به صورت خفیف نمایان میشود.
البته نشانه‌های دیگری وجود دارد که در صورت مشاهده، کودک باید برای عفونت روتاویروس آزمایش شود. اگر کودک شما بیش از 24 ساعت اسهال و یا استفراغ مکرر دارد، اگر دمای بدن او 38.9 درجه سانتیگراد یا بالاتر باشد و یا اینکه دارای مدفوع سیاه باشد و یا مدفوع وی حاوی خون یا چرک باشد؛ به احتمال زیاد به عفونت این ویروس مبتلا شده است.
در کنار این نشانه‌ها، بی‌حوصلگی، خستگی مداوم را نیز اضافه کنید. از سوی دیگر همانگونه که گفته شد ممکن است کودک شما به دلیل اسهال زیاد، دچار کم آبی شود؛ بنابراین مواردی مانند خشکی دهان، گریه بدون اشک، ادرار کم یا عدم ادرار و حتی خواب‌آلودگی غیر معمول همه نشانه‌های عفونت روتاویروس است.
به جز علائم اولیه، عفونت روتاویروس به شکلی دیگری خود را در بزرگسالان نشان می‌دهد. اگر همیشه تشنه هستید، بیش از دو روز اسهال دارید، دمای بدن شما بیش از 39.4 سانتیگراد باشد، خون در استفراغ خود مشاهده کردید، ضعف شدید، سرگیجه و خشکی دهان دارید؛ علامت این است که باید تشخیص آزمایشگاهی را برای عفونت این ویروس انجام دهید.
سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند که نوزادان از همان ابتدا واکسن روتا ویروس را دریافت کنند. دو نوع واکسن وجود دارد که نوزادان باید در چندین دوره دریافت کنند.
واکسن RotaTeq در سه دوز، به صورت خوراکی و در 2، 4 و 6 ماهگی تزریق میشود. البته این واکسن فقط برای استفاده کودکان است و استفاده از آن برای بزرگسالان مورد تایید سازمان جهانی بهداشت نیست. دیگر واکسن روتا ویروس Rotarix است. این واکسن مایع است و در دو دوز، در 2 و 4 ماهگی تزریق میشود.
تشخیص آزمایشگاهی روتاویروس
برای تشخیص روتاویروس از آزمایش برروی نمونه مدفوع و یا خون استفاده میشود. البته ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش خون نیز برای تشخیص این ویروس انجام شود. این آزمایش هیچ خطری ندارد و قبل از حضور در آزمایشگاه نیز لازم نیست کاری انجام دهید. فقط لازم است درباره داروها و یا ویتامین‌هایی که کودک شما مصرف می‌کند با پزشک مشورت نمایید. تشخیص آزمایشگاهی روتا ویروس توسط انجام آزمایش‌های تخصصی PCR و شناسایی RNA ویروس در نمونه مدفوع فرد مشکوک با روتاویروس و یا با استفاده از انجام آزمایش تشخیص آنتی‌بادی اختصاصی روتا ویروس برروی نمونه سرم خون و یا آنتی‌ژن ویروسی در نمونه مدفوع صورت گیرد.
بهترین زمان برای انجام آزمایش و جلوگیری از پیشروی بیماری 1 تا 4 روز بعد از مشاهده علائم است. در صورتی که علائم تا 8 روز ادامه یافت، حتماً باید جهت تشخیص آزمایشگاهی و درمان به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه نمایید.
آزمایشگاه تشخیص طبی و تخصصی پیوند؛ تشخیص دقیق و سریع
همانطور که گفتیم تشخیص به موقع روتاویروس موجب میشود که زودتر از عفونت این بیماری رها شوید و آسیب کمتری ببینید. این آزمایش علاوه بر تشخیص به موقع به تجهیزات آزمایش نیز بسیار وابسته است. تمام نتایج آزمایش توسط تکنسین آزمایشگاه بررسی می‌شوند، پس مهم است که به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه نمایید.
آزمایشگاه تشخیص طبی و تخصصی پیوند با تشخیص به موقع و با استفاده از تجهیزات کاملاً به روز، راه درمان شما را کوتاه خواهد کرد. به کودکان خود اهمیت دهید و در صورت مشاهده علائم با ما ارتباط بگیرید و مشاوره رایگان دریافت نمایید.
منابع:
- https://www.123rf.com/photo_60983090_stock-vector-rotavirus.html
- https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/70122/WHO_IVB_08.17_eng.pdf;jsessionid=44D9FD1541EE3A8D223B48FC08EE49FA?sequence=1
- https://www.cdc.gov/rotavirus/clinical.html
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/177104.php#prevention
- Pérez-Ortín R, Vila-Vicent S, Carmona-Vicente N, Santiso-Bellón C, Rodríguez-Díaz J, Buesa J. Histo-Blood Group Antigens in Children with Symptomatic Rotavirus Infection. Viruses. 2019;11(4):339. Published 2019 Apr 10. doi:10.3390/v11040339